سرویس دین و دعوت پایگاه اصلاح
و الله یحب الصابرین
خواهران و برادران ایمانی سلام و درود و رحمت خداوند بر شما باد. شهد شیرین عبادات و مناجات بر همگی گوارا باد.
این هفته نیز به خاطر اهمیت و گستردگی موضوع قبلی، بخشی از آن را تحت عنوان « زمینه‌های صبر» با شما عزیزان در میان می‌گذاریم. با توجه به اینکه هر انسانی در طول زندگی خود با موارد خوشایند و دوست‌داشتنی و از طرفی با ناملایمات و مسائل ناخوشایند روبرو می‌شود، قرآن مجید زمینه‌ی صبر و خویشتنداری را به شش قسمت عمده تقسیــم می‌کند که به شرح زیر می‌باشند:
1. صبر بر بلاهای دنیا: در این دنیا هیچ انسانی ( نیکوکار یا بدکار، مؤمن یا کافر و... ) نیست که هرگز دچار بیماری‌های روانی و دردهای جسمانی و فراق دوستان و زیانهای مالی و آزار و اذیت این و آن، و دردسرهای کسب و کار و پیش آمدهای پیش بینی نشده‌ی روزگار نشده باشند، بلکه این یک قانون عمومی و سنّت الهی است. به این خاطر خداوند در آیه 155 سوره‌ی بقره می‌فرماید: {وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمَوَالِ وَالأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ} « هیچ جای تردید نیست در اینکه: ما شما را به اندکی از ترس و گرسنگی و زیانهای مالی و تلفات جانی و آفات کشاورزی و غیره، خواهیم آزمود، و مژده باد صابران را که در برابر این ناملایمات صبر می‌کنند.»
2. صبر در برابر خواهشهای نفس: همانطور که می‌دانیم خواهشهای نفسانی انسان غالباً بر محور شهوترانـی و تجملات زندگی و عناوین اجتماعـــی دور می‌زند. هوای نفس، انسان را به سوی این مظاهر غفلت می‌راند و شیطان نیز دام خود را در همین راه می‌گستراند و زرق و برق دنیا را در نظر می‌آراید. به این خاطر:
ـ انسان باید خود را از خوشگذرانی و عیش و نوش و زرق و برق فریبنده و چشمگیر دنیا نگاه دارد. در اینجا آزمایش از طریق خوشی و ثروت و مکنت‌هاست نه فقر و تنگدستی. و باید بدانیم که این نوع از صبر بسیار مشکل و قبول شدن از این آزمون بس دشوار است.
ـ انسان با ید بتواند خود را از چشمداشت به دارایی و رفاه دیگران باز داشته و فریفته و دلباخته‌ی مال و ثروت دیگران نشود. خداوند به پیامبر می‌فرماید: {وَلاَ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِّنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ وَرِزْقُ رَبِّکَ خَیْرٌ وَأَبْقَى}. « دیدگانت را به زرق و برق زندگی و کامیابی و تجملات و رفاه مشرکان خیره مساز. زیرا آنچه را به آنان داده ایم برای آزمودن است و روزی پروردگار تو بهتر و پایدارتر است.» ( طه 131 ). فرد مؤمن باید نعمت هدایت و ایمان و توفیق عبادت پروردگار را عزیز بدارد و قدرش را بداند و به آن گوهر افتخار کند و دنیا را امانتی حساب کند که باید روزی به صاحبش برگرداند و بسان قارون فکر نکند.
ـ انسان باید بتواند در برابر شهوات جنسی خود را نگه دارد و بر قوت این غریزه فایق آید. خداوند تمام انسانها و بخصوص جوانان را در این باره به عفت و پاکدامنی دعوت نموده و می‌فرماید:{وَلْیَسْتَعْفِفِ ٱلَّذِینَ لاَ یَجِدُونَ نِکَاحاً حَتَّىٰ یُغْنِیَهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضْلِهِ....} کسانی که توانایی ازدواج ندارند باید عفت ورزند، تا خداوند از فضل خویش آنان را بی‌نیاز سازد.» ( نور 33 ). لذا در این رابطه جوانان باید حضرت یوسف را الگوی خود قرار دهند.
ـ انسان باید بتواند بر خشم خویش چیره گردد تا از گفتار و اعمال ناشایست مصون بماند.
3. صبر در مقام فرمانبرداری خداوند: پایداری در فرمانبرداری از خداوند و اجرای برنامه‌ای در زندگی که درخور بندگی خداوند باشد، یکی دیگر از مهمترین زمینه‌های صبر است؛ « فَاعْبُدْهُ وَاصْطَبِرْ لِعِبَادَتِهِ » یعنی تنها او را پرستش کن و بر عبادت او بر دوام و شکیبا باش ( مریم 65). امام محمد غزالی(رح) می‌فرماید: صبر در مقام بندگی بس دشوار است. زیرا انسان طبیعتاً از بنده بودن نفرت دارد و مدعی خدایی است و دلش می‌خواهد بجای عبودیت، ربوبیت کند و ادعای فرعون را بر زبان آورد. هر یک از عبادات به مناسبتی برای انسان ناخوشایند است؛ نماز به خاطر سستی، زکات بخاطر بخل و دنیا دوستی، حج و جهاد بخاطر هر دو.
لذا انسان در انجام عبادات باید:
اولاً: نیت خود را پاک نماید و بدور از ریا عبادات خود را خالصانه برای خدا به پایان رساند.
ثانیاً: در اثنای عمل لحظهه‌ای از اوج مقام قرب الهی فرود نیاید و از به جای آوردن آداب و مستحبات عبادت فرو گذاری نکند و از عوامل سست کننده و باز دارنده بپرهیزد و در برابرشان صبر کند.
ثالثاً: پس از پایان عمل، از تظاهر به ریا اجتناب ورزد و از بازگو کردن عبادت خود برای دیگران بپرهیزد تا مبادا دچار عجب و خود پسندی شود.
4. صبر در راه تبلیغ دین: پیامبران و داعیان راه حق برای انجام رسالت خود به شدت نیازمند صبر و شکیبایی هستند. زیرا اکثر اوقات، حرکت آنها در جهت خلاف عقیده و گفتار و کردار مردم بوده و خواسته‌اند آنان را از مسیر‌های کج و گمراهی، به سوی شاهراه هدایت و مستقیم راهنمایی نمایند. به این خاطر باید بر آزار و اذیت مردم، و دوری راه خود، صبر پیشه سازند.
5. صبر در میدان جنگ: صبر در صحنه کارزار و نبرد با دشمن، آنجا که فرار گناه کبیره است و ایستادگی در برابر دشمن واجب و لازم، شکی نیست که در این هنگامه‌ها صبر شرط اساسی پیروزی است. {یٰأَیُّهَا ٱلَّذِینَ آمَنُوۤاْ إِذَا لَقِیتُمْ فِئَةً فَٱثْبُتُواْ وَٱذْکُرُواْ ٱللَّهَ کَثِیراً لَّعَلَّکُمْ تُفْلَحُونَ*وَأَطِیعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَٱصْبِرُوۤاْ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّابِرِینَ}.« ای مؤمنان هنگامیکه که با گروهی ( از دشمنان ) روبرو شدید، پایداری نمایید و فرار نکنید و بسیار خدا را یاد کنید ( و قدرت و عظمت و وفای به عهد او را پیش چشم خود دارید و به تضرع و زاری اش بخوانید ) تا در دنیا پیروز و در آخرت رستگار شوید. و از خدا و رسولش اطاعت کنید و با هم کشمکش نکنید. در غیر اینصورت درمانده و ناتوان می‌شوید و شکوه و هیبت شما از میان می‌رود. و شکیبایی کنید زیرا خداوند با صابران است.» ( 45 و 46 انفال ).
ممکن است در جنگ دچار رنج و عذاب شوی، از کار و تجارت باز مانی، از زن و فرزندان مدتی دوری جویی، بدنت زخمها بردارد و یا نقص عضو شوی و در نهایت اینکه کشته و در راه خدا شهید شوی. آیا همه اینها بدون صبر امکان پذیر است؟
6. صبر در مقام معاشرت با مردم: پایداری روابط اجتماعی میان انسانها و حفظ تار و پود جامعه انسانی، لازمه‌اش صبر همراه با گذشت است. می‌دانیم که پیوند زناشویی جز با صبوری و بردباری زن و شوهر استمرار نمی‌یابد. در این دنیا در کنار هر گلی خاری هم روییده است. لذا کسی نمی‌تواند ادعا کند که تمام اخلاق و رفتارش نیکو است؛ بلکه در کنار خوبیها، بدی‌هایی را نیز دارد. به این خاطر اگر عضوی از خانواده می‌باشی، اگر رفت و آمد فامیلی داری و صله رحم به جای می‌آوری، اگر در کنار همسایه‌ها هستی، با دانش آموزان سر و کار داری، یا در اداره ارباب رجوع داری، اگر..... در همه حال باید در برابر خواسته‌های نا روا و آزار و اذیت ایشان و رفتارهای نابهنجار آنها صبر پیشه نمایی. به امید اینکه صبر یکی از خصوصیات بارز ما باشد.
الله اکبر و لله الحمد
نظرات